Chi phí logistics cao, hạ tầng thiếu đồng bộ và ùn tắc kéo dài tại các trung tâm kinh tế lớn đang trở thành “nút thắt cổ chai” cản trở sự phát triển chuỗi cung ứng tại Việt Nam. Việc quản trị hiệu quả những điểm nghẽn này được xem là yếu tố then chốt để nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia.
Chi phí logistics chiếm tới 20% GDP
Theo báo cáo từ Bộ Công Thương, chi phí logistics tại Việt Nam hiện dao động từ 16% đến 20% GDP – cao gần gấp đôi so với mức trung bình toàn cầu. Nguyên nhân chủ yếu đến từ hệ thống hạ tầng thiếu liên kết, phương thức vận tải lệ thuộc vào đường bộ và các khâu trung gian chưa được tối ưu hóa.
Tại TP.HCM, tình trạng kẹt xe thường xuyên tại các tuyến đường kết nối cảng Cát Lái, sân bay Tân Sơn Nhất hay các khu công nghiệp ở Bình Dương, Đồng Nai đang khiến thời gian vận chuyển hàng hóa kéo dài, phát sinh chi phí lưu kho và nhiên liệu. Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận tại Hà Nội, Hải Phòng và Đà Nẵng.
Hạ tầng phát triển “trượt nhịp” với tăng trưởng
Theo các chuyên gia logistics, một trong những nguyên nhân chính dẫn đến điểm nghẽn là sự thiếu đồng bộ trong quy hoạch và phát triển hạ tầng. Nhiều khu công nghiệp, trung tâm logistics được xây dựng nhưng không gắn liền với hệ thống đường cao tốc, cảng biển hay nhà ga, khiến việc vận chuyển thiếu hiệu quả.
“Việc phát triển hạ tầng logistics còn mang tính cục bộ, chưa theo hướng liên kết vùng. Một số địa phương đầu tư mạnh nhưng không có kết nối xuyên suốt, dẫn đến lãng phí nguồn lực và tạo ra nút thắt mới,” ông Nguyễn Tấn Dũng – chuyên gia tư vấn chuỗi cung ứng nhận định.
Giải pháp quản trị: Cần cái bắt tay giữa Nhà nước và doanh nghiệp
Để gỡ điểm nghẽn, theo các chuyên gia, trước hết cần rà soát và điều chỉnh quy hoạch hạ tầng logistics theo hướng đồng bộ và tích hợp liên vùng. Việc phát triển các hành lang vận tải đa phương thức – kết nối đường bộ, đường thủy và đường sắt – sẽ là giải pháp giảm tải cho hệ thống giao thông hiện tại.
Bên cạnh đó, hình thức hợp tác công – tư (PPP) được xem là giải pháp khả thi để huy động vốn xã hội hóa, đầu tư vào các công trình trọng điểm như cảng cạn ICD, trung tâm logistics thông minh, hệ thống kho lạnh…
Ngoài hạ tầng, việc ứng dụng công nghệ vào vận hành logistics – như phần mềm quản lý vận tải (TMS), hệ thống định vị GPS, và phân tích dữ liệu lớn – cũng đóng vai trò quan trọng trong việc tối ưu hóa quy trình và giảm chi phí.
Không chỉ là câu chuyện hạ tầng
Việc “gỡ nút thắt” không chỉ nằm ở mặt kỹ thuật, mà còn đòi hỏi sự cải thiện về thể chế và nguồn nhân lực. Các chuyên gia đề xuất cần có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp logistics trong nước, đặc biệt là các doanh nghiệp nhỏ và vừa, nâng cao trình độ quản trị và khả năng tích hợp vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
Cùng với đó là nâng cao chất lượng đào tạo nhân lực logistics, đảm bảo có đội ngũ đủ năng lực để vận hành, giám sát và phát triển hệ thống một cách bài bản, chuyên nghiệp.
Việc quản trị hiệu quả “nút thắt cổ chai” trong hạ tầng logistics không chỉ giúp giảm chi phí, tăng hiệu suất vận hành mà còn tạo điều kiện để Việt Nam đón đầu làn sóng dịch chuyển chuỗi cung ứng toàn cầu. Đây là bài toán cần được giải bằng sự phối hợp chiến lược giữa các bên liên quan – từ trung ương đến địa phương, từ doanh nghiệp đến cơ sở đào tạo và người lao động.
